Het PensioenLab diner: van monoloog tot dialoog

Donderdag 28 januari was het weer zover. De jaarlijkse Pensioenlab pitch bij de Nederlandsche Bank. Een plek waar jongeren hun inspirerende ideeën over verschillende belangrijke pensioenthema’s laten horen aan betrokkenen in de pensioensector. Geschreven door: Rianne Kes

De toon van de avond werd vrijwel meteen gezet toen het welkomstpraatje werd ‘verstoord’ door twee stokoude ‘gepensioneerden’. ‘Hoe durven de jongeren zich met ons zuur verdiende pensioen te bemoeien, wat weten zij er nou vanaf?’. De bestaande clichés werden daarmee vroegtijdig uit de weg geholpen. Terecht werd hierna opgemerkt dat de pensioendialogen zich meestal afspelen tussen de muren van de bestuurskamers en vergaderzalen, gevoerd door overwegend 50-plussers. Tot hilariteit van de zaal werden zij als ‘grijs en glimmend’ bestempeld.

De avond begon met het thema ‘Europees stelsel’. Geopperd werd het idee van een financieel paspoort, waaraan het pensioen wordt toegevoegd. Een manier om pensioenen Europa-proof te maken, met het oog op het werken en studeren in de verschillende lidstaten. Vanuit de zaal werd daar positief op gereageerd. De uitbreiding van de EU en met name de vrijheid van verkeer en diensten geven noodzaak tot de mogelijkheid om het pensioen daarbij te betrekken, zo werd gesteld.

Vervolgens kwam het thema ‘Hoe beleg je 1300 miljard?’ aan bod, doelend op de terugkerende discussie over de wijze waarop met het huidige pensioenvermogen moet worden omgegaan. De centrale vraag in het betoog kwam neer op de vraag hoe pensioenfondsen beter kunnen investeren en rekening houden met de toekomst. Daarnaast werd het idee geïntroduceerd om pensioengeld op alternatieve wijzen te gebruiken dan nu het geval is. Bijvoorbeeld door omscholing voor werknemers te kunnen financieren met behulp van pensioengeld. In lijn met deze gedachte is het idee om de kenniseconomie meer te stimuleren. Tijdens het diner wat daarna geserveerd werd gaven de presentaties al genoeg voer tot gespreksstof.

Het thema ‘Maatschappelijk verantwoord ondernemen’ volgde na een kort intermezzo, waarbij onder meer onderwerpen als moraliteit en duurzaamheid werden aangehaald. Waar liggen de (morele) grenzen voor de pensioenfondsen bij bepaalde beleggingen? En gaat dat niet ten koste van het rendement? Al met al een lastig vraagstuk. Om te beginnen stelde de aanwezige groep voor om een enquête onder jongeren te houden om grip te krijgen op de heersende meningen hierover.

Een ander complex thema was ‘Vertrouwen hersteld’, over het groeiende maatschappelijke wantrouwen ten aanzien van de pensioenen. Jongeren beschouwen het pensioen vaak als ouderwets en ouderen zijn bezorgd over de uitkeringen en dreigende kortingen op hun pensioen. Om het vertrouwen te herstellen werd gedacht aan een ‘knop’ die men aan- en uit kan schakelen (zoals bij veel verzekeringsmodules tegenwoordig) waardoor meer keuzevrijheid over verschillende onderdelen van het pensioen ontstaat. Op basis van deze keuzes zou er een vergelijking van pensioenfondsen kunnen plaatsvinden.

Het sluitstuk van de avond was de presentatie over ‘De toekomst van het pensioenstelsel’. Ter illustratie van de vele maatschappelijke veranderingen die zich in rap tempo kunnen voordoen werd een korte video getoond, waarin aan een bekend interview uit 1999 van Frans Bromet werd gerefereerd over het gebruik van mobiele telefoons. De vraag die anno 2016 werd gesteld was of mensen bereid zijn hun privacy op te geven voor een beter pensioen. De overwegende reactie daarop was ‘nee’. Het is echter niet ondenkbaar dat we de kant opgaan waar privacy min of meer een luxe wordt in plaats van een recht. Met name gezien de toename van big data op basis waarvan steeds meer gegevens over personen kunnen worden verzameld. Dit biedt mogelijkheid tot meer maatwerk wat pensioenen betreft. Het bleek een gevoelige snaar te raken. Men moet vooral niet ‘de baby met het badwater weggooien’, zo werd beeldend gesteld. Daarmee doelend op het verdwijnen van solidariteit en collectiviteit door dergelijke big data ontwikkelingen. De stelling dat men in de nabije toekomst mogelijk allemaal als zelfstandige in plaats van in loondienst aan de slag zal gaan werd gevolgd door een ademloos stiltemoment. Niet heel verwonderlijk gezien de beduidende implicaties van dit soort ontwikkelingen voor het pensioenstelsel.

De avond werd afgesloten vol enthousiaste en positieve reacties, waarbij de dialoog tussen jong en oud vol op gang kwam. De besproken thema’s en soms radicale ideeën brachten ongetwijfeld de nodige opschudding teweeg. Maar hé, wat weten wij jongeren er nou vanaf?